श्री तुळजाभवानी देवी, महाराष्ट्राची कुलस्वामिनी, आपल्या भक्तांना शक्ती, संरक्षण आणि आशीर्वाद देणारी दिव्य रूप आहे. देवीच्या मंचकी निद्रेला विशेष महत्त्व आहे, कारण ह्या काळात ती आपल्या भक्तांच्या भक्ति आणि श्रद्धेला मान्यता देते. प्रत्येक वर्षी, देवीच्या निद्रेला प्रारंभ होतो, आणि भक्त यावेळी तिच्या अद्भुततेचा अनुभव घेतात.
या ब्लॉगमध्ये, आपण श्री तुळजाभवानी देवीच्या मंचकी निद्रेबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत. देवीच्या निद्रांचे प्रकार, त्यांचे महत्त्व, आणि या काळात भक्तांचे व्रत याबद्दलची सर्व माहिती यामध्ये समाविष्ट आहे. देवीच्या नवरात्रीच्या या पवित्र कालावधीत, भक्तांना देवीच्या शक्तीची आणि आशीर्वादांची अनुभूती मिळवून देण्यासाठी ही माहिती उपयुक्त ठरली जाईल. चला तर मग, देवीच्या अद्भुत लीला आणि तिच्या निद्रेबद्दल अधिक जाणून घेऊया!
श्री तुळजाभवानी देवीच्या मंचकी निद्रेला शनिवारी प्रारंभ झाला आहे. देवीची ही निद्रा श्रद्धालूंमध्ये विशेष उत्साहाचे कारण बनते. याविषयी अधिक माहिती पुढीलप्रमाणे:
श्री तुळजाभवानी देवी वर्षातून ३ वेळा निद्रा घेत असते. या निद्रांचे दोन प्रकारचे मंचक (पलंग) असतात:
मंचकी निद्रा: महाराष्ट्राची कुलस्वामिनी आई तुळजाभवानी आदिशक्ती ही वर्षातून २१ दिवस निद्रा घेते. उरलेले ३४४ दिवस देवी अष्टौप्रहर जागरूक असते. देवीची मंचकी निद्रा २१ दिवसात विभागलेली आहे. ह्या निद्रांचा उद्देश भक्तांना आशीर्वाद देणे आणि त्यांच्या भक्तीचा अनुभव वाढवणे आहे.
घोर निद्रा नवरात्रीच्या आधी घेतली जाते. देवी योगनिद्रेत असताना महिषासुराशी युध्द करण्यासाठी तयारी करीत होती. महिषासुराच्या अत्याचारांच्या वाढीमुळे ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश यांनी देवीला जागे केले. जागी झाल्यावर देवीने घोर रूप प्रकट केले, ज्यामुळे या निद्रेला “घोर निद्रा” असे नाव मिळाले. ही निद्रा भाद्रपद वद्य अष्टमी ते भाद्रपद अमावस्या या काळात चांदीच्या मंचकावर असते. देवी भाद्रपद अमावस्येला पुन्हा सिंहासनावर आरूढ होते.
घोर निद्रेतुन जागी होऊन देवीने महिषासुराचे चाललेले अधर्म कारस्थान पाहून युद्धास तयार झाली नऊ दिवस आसुरांसोबत युध्द केले. नवव्या दिवशी आसूर शरण आला देवीच्या चरणी स्थान मागून देवतांची माफी मागितली. यावेळी नऊदिवस युध्दामुळे देवीला थकवा आल्याने शारदिय नवरात्रा नंतर पाच दिवसाची निद्रा घेते यालाच श्रमनिद्रा असे म्हणतात. या निद्रे साठी तुळजाभवानी चे माहेर अहमदनगराहुन पलंग येतो त्यावर आईसाहेब निद्रा घेतात या निद्रेस मंचकी निद्रा म्हणतात ही निद्रा माहेरच्या लाकडी पलंगावर अश्विन शुद्ध दशमी (दसरा) ते अश्विन शुद्ध पौर्णिमा (कोजागिरी पौर्णिमा) पर्यंत असते. नंतर देवी पुन्हा सिंहासनावर आरूढ होते. निद्रा घेण्याच्या आधी देवीला १०८ साड्या नेसवल्या जातात. हा पलंग आणण्याचा मान हा नगरच्या तेल्याचा आहे नगर येथील पलंगे (तेली) कुटुंबिय हा पलंग दरवर्षी आणत असतात. हा पलंग घोडेगाव (ता.आंबेगाव जि. पुणे) येथे दरवर्षी नव्याने बनवला जातो. जुन्नर (जि. पुणे) मध्ये पलंगावर गादीची स्थापना केली जाते. अहमदनगर ते तुळजापुर पर्यंत चिचोंडी पाटील,लोणी सय्यदमीर, खुंटेफळ, पुंडी या चार मानाच्या गावांतील देविभक्त पलंगाचे सेवेकरी देवीच्या पलंगा सोबतच असतात. हा पलंग पायी तुळजापुर ला दसऱ्याच्या आदल्या दिवशी आणला जातो. पहाटे देवी सीमोल्लंघन खेळून या पलंगावर निद्रा घेते. पलंगी (कोजागिरी) पौर्णिमेला देवी पुन्हा सिंहासनावर येते व गेल्या वर्षीचा जुना पलंग होमामध्ये टाकला जातो.
शाकंभरी नवरात्रीच्या दरम्यान देवी चांदीच्या मंचकावर पौष शुद्ध प्रथमा ते अष्टमी या काळात निद्रिस्त असते. मोह निद्रा सृजनाचे प्रतीक असते, कारण याला नवव्या दिवशी तुळजाभवानीचा प्रकट दिवस असतो. या मोह निद्रेत देवी भौतिक जगताच्या दृष्टीने विश्रांती घेत असते, जी नव्या सृजनासाठी आवश्यक आहे. हे नऊ दिवस म्हणजे नऊ महिन्यांचे सुचक आहेत, जसे नऊ महिन्यांनी सृजन होते तसाच हा कालावधी असतो.
देवीच्या निद्राकालात भक्त गादी, उशी, तक्क्या यासारख्या सर्व सुखासनांचा त्याग करतात. हे त्यांचे व्रत देवीच्या श्रद्धेला बळकटी देणारे आहे. नगरच्या पलंगे (तेली) कुटुंबीयांनी देखील या व्रताला कायमचा आधार दिला आहे. त्यांच्या या श्रद्धेने देवीच्या पलंगाचा महत्त्व वाढविला आहे.
पलंग घोडेगाव (ता. आंबेगाव, जि. पुणे) येथे दरवर्षी नव्याने बनवला जातो. जुन्नर (जि. पुणे) येथे पलंगावर गादीची स्थापना केली जाते. अहमदनगर ते तुळजापुरपर्यंत चार मानाच्या गावांतील भक्त या पलंगाचे सेवेकरी असतात. हा पलंग पायी तुळजापुरमध्ये दसऱ्याच्या आदल्या दिवशी आणला जातो. पहाटे देवी सीमोल्लंघन खेळून या पलंगावर निद्रा घेते.
तुळजापुरातील देवीचे मंदिर भक्तांचे एक महत्त्वाचे श्रद्धास्थान आहे. येथे भक्त देवीच्या पूजा आणि आराधनांमध्ये भाग घेतात, आणि त्यांच्या मनोकामना पूर्ण करण्यासाठी देवीच्या चरणी येतात. देवीच्या आराधनेत भक्तांची अढळ श्रद्धा असते, आणि ती प्रत्येक भक्ताला त्यांच्या जीवनातील अडचणींवर मात करण्यासाठी प्रेरणा देते.
आईराजा उदो उदो..!
या अभिवादनात भक्तांची श्रद्धा, प्रेम आणि भक्ति व्यक्त होते, जी देवीच्या शक्तीला साजेशी असते.
श्री तुषार कदम – मुख्य पुजारी – तुळजाभवानी मंदिर – तुळजापूरआपण जाणतो की बहुतेक लोक जे देवी-देवतांचे महान भक्त आहेत, परंतु काही वैयक्तिक अडचणींमुळे जेव्हा त्यांना मंदिरात जायचे असते तेव्हा ते जाऊ शकत नाहीत आणि दुसरी गोष्ट म्हणजे बऱ्याच भक्तांना जे परदेशात राहतात त्यांची सेवा मिळवण्यास उत्सुक आहेत. त्यांच्या इच्छा पूर्ण करण्यासाठी ऑनलाइन पद्धती वापरल्या जातात, म्हणून ही वेबसाइट भक्तांना तुळजापूरमध्ये स्थित देवी श्री तुळजाभवानी मातेशी जोडण्यासाठी सर्वोत्कृष्ट सुविधाजनक मंच असेल. ‘मी देवीकडे प्रार्थना आणि कामना करतो की आपल्या जीवनात आनंद आणि समाधानासह आपल्या सर्व इच्छा पूर्ण होऊ दे.
तुळजाभवानी मंदिर हे महाराष्ट्रातील चार प्रमुख शक्तिपीठांपैकी एक असून, भारतातील ५१ शक्तिपीठांमध्ये याचा उल्लेख केला जातो. हे मंदिर उस्मानाबाद जिल्ह्यातील तुळजापूर येथे वसलेले आहे. या
पूर्वीच्या तुलनेत मध्यंतरी लोकांचे मंदिरात जाण्याचे प्रमाण कमी झाले होते. परंतु आता पुन्हा हळूहळू धर्म जागृती होत आहे तसे लोकांचामंदिरात जाण्याचा कल वाढू लागला आहे.
You cannot copy content of Tulja Bhavani Pujari
